Cả cuộc đời Mẹ một nắng hai sương
Lặng lẽ bước trên đường dù mưa gió
Bởi thương con…Mẹ lần mò vượt khó
Dù gian truân vàng võ chẳng nao lòng.
Những vần thơ có lẽ cũng chẳng kể xiết được công lao tình cảm của mẹ dành cho ta. Bước ra khỏi vòng tay mẹ để tự đứng trên đôi chân của mình, ta mới biết được cuộc đời thật nhiều giông bão, không yên bình như nơi vòng tay mẹ.
Đã không ít những bài thơ, lời ca và cả những câu chuyện về Mẹ với muôn vàn cảm xúc. Trong chuyên mục giới thiệu sách, Thư viện tỉnh Đồng Nai trân trọng gửi đến quý bạn đọc một trong những cuốn sách tiêu biểu viết về mẹ, đó là tác phẩm “Mẹ và con – Tình mẹ con của những người nổi tiếng”.
Cuốn sách tập hợp 38 bài viết chân thực, xúc động và hết sức độc đáo về tình cảm, kỷ niệm giữa mẹ con của những người nổi tiếng ở nhiều lĩnh vực khác nhau trong xã hội, đó là những câu chuyện về bà, về mẹ của: nhà văn Đỗ Bích Thúy, nhà văn Bảo Ninh, nhà văn Đỗ Phấn, nhà văn Hồ Anh Thái, nhà thơ Phạm Thị Ngọc Liên, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, PGS. TS Lưu Khánh Thơ, họa sĩ Lê Thiết Cương, nhà thơ Trần Đăng Khoa, đạo diễn Việt Linh, kiến trúc sư Trần Lê Quốc Bình, GS Phong Lê, nhạc sĩ Phạm Tuyên, nhà báo Tạ Bích Loan,…
Thông qua hình ảnh những người mẹ Việt Nam cụ thể: Họ là trí thức, là tiểu thương, là nông dân; họ ở nông thôn, ở thành thị, ở miền núi; họ thế gia, họ bình dân, họ “người không chữ”;… và còn là biết bao nhiêu những khác biệt về hoàn cảnh, số phận, thời đại sống… nhưng đồng quy ở một điểm: là mẹ của những người con trên dải đất hình chữ S. Mỗi nhân vật con trong sách chọn cho mình một điểm nhìn về mẹ để mà kể, mà rưng rưng. Những mảng ký ức người con lần hồi trong cõi nhớ về các bà mẹ mang tự tình cá nhân, nhưng vẫn đầy ăm ắp ký ức của cả một thời, với những khúc quanh mà lịch sử dân tộc đã kinh qua. Chính vì thế mà có nhiều khi, di sản mẹ để lại cho các con là cả những bài học lý trí - như một cách sống, cách ứng xử với cuộc đời – để rồi sau này trở thành hành trang thiết thân cho đám con ra đời với tròn trịa nhân cách. Những bà mẹ Việt Nam thương chồng, yêu con khéo lo toan vun vén như thế ấy, đã gánh trên vai mình cả bao nhọc nhằn, truân chuyên của mưa nắng thời cuộc.
Với nhà văn Đỗ Bích Thúy, đó là hình ảnh người mẹ tảo tần sớm hôm, cho dù thời của mẹ sự học bị dừng lại lưng chừng bởi quan niệm “con gái học hành làm gì, ở nhà làm lụng rồi còn lấy chồng”, sống trong cái làng mà hầu hết trẻ con học hết cấp 2 là cùng rồi bỏ học. Thế nhưng khi có con, mẹ đã không quản khó khăn, xóa đi cái quan niệm lạc hậu ấy, cố gắng làm lụng để các con thực hiện ước mơ của mẹ là được học hành. Trái ngọt mà mẹ thu hoạch được là 3 người con đã thành tài, lập nghiệp ở Hà Nội với cuộc sống đủ đầy.
Ký ức về mẹ của nhà báo Tạ Bích Loan mỗi khi nghĩ đến là nước mắt trực trào ra. Như chị viết: “Giống như Tâm, cô hàng xén trong truyện ngắn của Thạch Lam, mẹ Liên của tôi cũng từng là một cô hàng xén xinh đẹp với những ước mơ nho nhỏ đẹp đẽ như những món đồ xếp gọn gàng trong gánh hàng xén”. Vậy mà… cuộc đời đã chuẩn bị cho mẹ nhiều thử thách mà mẹ không lường trước. Như những chị em nông thôn thời đó, cô gái 18 tuổi chưa kịp bay bổng với cuộc đời đã phải gồng gánh gia đình nhà chồng đông anh em, vất vả làm lụng chưa là gì so với thử thách đau đớn lớn nhất của mẹ. Đó là khi những đứa con bị ốm, bệnh nặng. Anh chị của nhà báo Tạ Bích Loan bị đậu mùa và ung thư máu, mất đi khi mới 5, 6 tuổi. Ký ức trong chị về mẹ là hình ảnh lúc nào lưng áo mẹ cũng mướt mồ hôi. Những chậu dưa, thùng dưa muối hàng ngày của mẹ đã nuôi lớn các con. Mẹ hay động viên các con bằng cách kể chuyện thời chiến tranh, chuyện ngày xưa mẹ đi dân công gánh gạo. Từ những câu chuyện của mẹ Liên, cũng như bao bà mẹ Việt Nam, qua ngòi bút của nhà báo Tạ Bích Loan để lại cho ta vô vàn bài học mà mỗi khi nhìn lại mới thấy ngấm, về lối sống cần kiệm, không ưa khoa trương, hào nhoáng. Mẹ bình dị như nước nguồn, như ruộng vườn, sống để cho tặng, để hy sinh mà không khi nào đòi, không cần nhận lại. Sống vì người khác.
Tình mẹ cao như mây trời, rộng như biển cả. Mẹ là người có thể thay thế bất cứ ai khác nhưng không ai có thể thay thế được mẹ. Mẹ là người tuyệt vời nhất trên thế giới này! Tình mẹ trong lòng nhà nghiên cứu Phan An Sa – con trai út của học giả Phan Khôi thật đặc biệt, đó là tình cảm của hai người mẹ (hai người vợ của cha ông) dành cho ông và các anh chị em của ông không thể kể xiết. Mẹ Cả (Lương Thị Tuệ) 45 năm làm dâu họ Phan, làm vợ của bố ông trong khi bố ông cứ xa nhà biền biệt theo đuổi nghiệp viết báo. Cả đời mẹ đã thay bố chèo chống, một tay nuôi dưỡng cha chồng, một tay nuôi dưỡng chín mười đứa con vừa lớn vừa nhỏ của mình và của bà vợ hai nên người. Còn với mẹ ruột của ông (bà Nguyễn Thị Huệ), quyết định trao thân gửi phận cho bố ông là một quyết định không dễ dàng, hai ba mẹ cách xa nhau một trời một vực về tuổi tác, về quê hương bản thân và về học vấn, nhưng vì tình yêu và lòng tin đã cho họ sự cảm nhận nhau mà không trường lớp nào dạy được. Nhờ để tâm, chịu thương chịu khó, ham học hỏi mà mẹ - người đàn bà trẻ chốn nhà quê lạc hậu nhanh chóng làm quen với đời sống thành thị, thạo việc chăm sóc gia đình nhà chồng. Với tấm lòng rộng mở, biết cảm thông và chia sẻ do cả hai nhận ra mình cùng chung số phận, cùng yêu thương một người đàn ông mà tình cảm hai mẹ dành cho nhau rất gần gũi, thân thiết, cùng nhau vun vén cho mái ấm đại gia đình họ Phan. Người đời sau tôn vinh bố ông là Danh nhân văn hóa Việt Nam thời hiện đại với những đóng góp cho nền văn hóa dân tộc, thì hai mẹ của ông cũng đã góp công sức để bố ông làm nên sự nghiệp đó, nên hai mẹ có tên trong những người được vinh danh là “Gương sáng phụ nữ Việt Nam gìn giữ văn hóa Việt”
Còn rất nhiều những câu chuyện hay trong thực tế, những ký ức đẹp, những cảm xúc không sao diễn tả hết về vẻ đẹp vô tư trong trẻo của tình mẹ, sự hy sinh của mẹ dành cho gia đình, dành cho những người con, được các tác giả trong tuyển tập “Mẹ và con - Tình mẹ con của những người nổi tiếng” hồi tưởng và ghi chép lại.
Có thể nói, cuốn sách như một lời tri ân tới tất cả những bà, những mẹ, nhắc nhở chúng ta một điều rằng: mỗi người chúng ta vẫn luôn có một nơi chốn chở che dịu dàng và bao dung vĩnh viễn, đó là lòng mẹ. Thông qua đó cũng chính là dịp để chúng ta suy ngẫm về công sinh thành dưỡng dục của mẹ cha, người luôn dõi theo ta từng nhịp bước chân đi trong suốt những năm tháng của cuộc đời. Nhà văn Nguyễn Việt Hà đã viết “Trên cõi đời bất trắc đang dần bị ô nhiễm này, duy nhất chỉ còn một thứ tình cảm vĩnh viễn không bao giờ gợn tạp, đấy là nỗi lòng của người mẹ dành cho con”.
Nguyễn Sen