Trong Điếu văn đọc tại lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh do Ban Chấp hành Trung ương Đảng dân Lào tổ chức tại Sầm Nưa (Lào), ngày 5-9-1969, Cố Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Lào Cayxỏn Phômvihản đã ca ngợi công ơn của Người. Tạp chí lịch sử Đảng trân trọng giới thiệu với bạn đọc. Đầu đề do BBT đặt.
Đồng chí Hồ Chí Minh mến!
Hôm nay, Ban Chấp hành Trung ương và toàn thể đảng viên Đảng Nhân dân Lào tổ chức buổi lễ truy điệu Đồng chí với lòng đau buồn và thương tiếc vô hạn.
Đồng chí đã vĩnh biệt chúng tôi nhưng tên tuổi và tinh thần của Đồng chí mãi mãi sống trong lòng chúng tôi.
Trong hơn nửa thế kỷ qua, tên tuổi, đạo đức và sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gắn liền với cuộc sống và cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam, gắn liền với phong trào cộng sản quốc tế, phong trào đấu tranh vì độc và tự do của các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới... Đồng chí đã hiến dâng cả cuộc đời mình, đã hy sinh tất cả cho cách mạng, cho Tổ quốc, cho nhân dân. Đồng chí đa nêu cao đạo đức cách mạng cao quý, tác phong sáng chói và tinh thần quốc tế vô sản, kiên quyết cách mạng cho đến phút cuối cùng.
Cuộc đời cách mạng của Đồng chí đầy gian khổ và nguy nan, nhưng dù trong lao tù của địch, dù trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn, thiếu thốn, dù bị địch bao vây, lùng bắt, dù trong chiến tranh hay hòa bình, dù ở tiền tuyến hay hậu phương, bất kỳ ở đâu và lúc nào, Đồng chí cũng luôn luôn nêu cao khí thế và tinh thần lạc quan cách mạng của người chiến sĩ cộng sản trung thành với chủ nghĩa Mác - Lê nin, đấu tranh không ngừng cho cách mạng, tin tưởng và thắng lợi cuối cùng, tiến công liên tục để chiến thắng kẻ thù của giai cấp và của dân tộc, lý tưởng cao cao cả của mình.
Đó là tấm gương sáng chói của tinh thần cách mạng triệt để, tinh thần tấn công cách mạng vô cùng dũng cảm, kiên quyết, bền bỉ dẻo dai cho những người cộng sản nói chung và nhất là đối với những người cộng sản Lào.
Trong đời hoạt động cách mạng của mình, lúc nào Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nghĩ đến Tổ quốc và nhân dân, Đồng chí đã nói: “Chừng nào Tổ quốc và nhân dân chưa được giải phóng, tôi ăn không ngon, ngủ không yên - Không có gì quý hơn độc lập và tự do - Thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu để mất nước, không chịu làm nô lệ''. Do đó, Đồng chí đã lấy việc phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân làm mục tiêu cao cả cho mọi hoạt động của mình, đã chịu gian khổ trước nhân dân và hưởng hạnh phúc sau nhân dân. Đồng chí đã quán triệt sâu sắc rằng cách mạng là sự nghiệp cửa quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đồng chí đã dạy rằng lực lượng quần chúng là rất vĩ đại, có quần chúng làm thì mọi việc đều nên, do đó phải tin tưởng và dựa vào quần chúng, phải kiên trì vận động quần chúng đứng dậy làm cách mạng.
Những người cách mạng chúng ta phải ghi nhớ và thực hiện thật đúng lời dạy đó.
Dù ở đâu và lúc nào, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng luôn luôn nhắc nhở những người cách mạng là muốn làm cách mạng thắng lợi thì phải đoàn kết trong nội bộ Đảng, phải đoàn kết toàn dân. Đồng chí đã nói là 3 dân tộc Việt Nam, Khmer và Lào phải đoàn kết để cùng nhau đấu tranh, đồng thời phải đoàn kết rộng rãi với các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới, kết hợp chặt chẽ tinh thần yêu nước chân chính với tinh thần quốc tế vô sản, đó là sức mạnh hùng hậu để đấu tranh với kẻ địch, đưa thắng lợi lại cho cách mạng. Đây là lời giáo huấn rất quý báu mà những người cộng sản chúng ta phải ghi nhớ và thực hiện thật đúng đắn.
Điều nổi bật nhất ở Chủ tịch Hồ Chí Minh là đạo đức cách mạng và tác phong cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư, trung với Đảng, hiếu với dân. Từ khi còn là một nhà cách mạng bình thường cho đến khi trở thành Chủ tịch Đảng và Chủ tịch nước, đồng chí Hồ Chí Minh đã không ngừng nêu cao ngọn cờ đạo đức cách mạng và chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là tấm giương trong sáng về mọi mặt, soi rọi trong mọi công tác. Đồng chí đã hết lòng đoàn kết thương yêu đồng chí, làm việc không biết mệt mỏi, cân nhắc kỹ việc lớn, không bỏ qua việc nhỏ, sống một cuộc đời trong sạch, khiêm tốn và giản dị, ăn ở như quần chúng, chan hoà gắn bó với quần chúng.
Đây là một tấm gương quý báu mà những người cộng sản phải noi theo nếu muốn hoàn thành sự nghiệp cách mạng của mình.
Với những đức tính cao quý đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đạt được nhiều thành quả to lớn trong sự nghiệp cách mạng của mình như xây dựng Đảng Cộng sản Đông Dương trước đây và Đảng lao động Việt Nam ngày nay, đưa chủ nghĩa Mác- Lê nin một chủ nghĩa cách mạng triệt để và Đông Dương, tổ chức Mặt trận Dân tộc Thống nhất và quân đội nhân dân, tổ chức và lãnh đạo Cách mạng tháng Tám thắng lợi, sáng lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, lãnh đạo nhân dân Việt Nam chống thực dân Pháp trước đây và chống đế quốc Mỹ hiện nay để giải phóng miền Nam Việt Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất đất nước, giành được thắng lợi to lớn và vẻ vang trong cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Đồng chí cũng đã đóng góp quan trọng vào việc tăng cường sự lớn mạnh của phe xã hội chủ nghĩa, phong trào cộng sản quốc tế và phong trào giải phóng dân tộc châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latinh.
Riêng đối với Lào chúng ta, từ ngày thành lập Đảng cộng sản Đông Dương, Đồng chí Hồ Chí Minh luôn luôn lo lắng đến cách mạng Lào. Thực hiện lời chỉ dẫn của Đồng chí, trước tình hình hết sức gay go, Đảng bộ Đảng cộng sản Đông Dương ở Lào đã ra sức vận động cách mạng, đưa lại kết quả là lãnh đạo nhân dân Lào đứng lên làm Cách mạng tháng tám, cướp chính quyền thắng lợi, tiếp đó, trong công cuộc đấu tranh cứu nước của Lào, đồng chí Hồ Chí Minh đã luôn luôn giúp đỡ một cách tận tình. Ngoài việc gửi cán bộ và bộ đội tình nguyện Việt Nam sang Lào, Đồng chí còn chỉ dẫn rất sát sao về đường lối và chính sách.
Năm 1946, Đồng chí đã chỉ cho thấy là phải chuyển hướng từ thành thị về nông thôn, xây dựng cơ sở nhân dân, phát động quần chúng nông dân.
Nhờ đó, các khu căn cứ kháng chiến được xây dựng nhiều nơi, trình độ giác ngộ của nhân dân Lào ngày càng được nâng cao. Điều này, chúng ta sẽ tiếp tục thực hiện; chúng ta sẽ dựa vào quần chúng, chúng ta sẽ đi theo đường lối quần chúng, kiên trì vận động toàn dân Lào đứng dậy đấu tranh tự giải phóng.
Năm 1948, Đồng chí đã chỉ cho chúng ta thấy là phải xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, lấy chất lượng làm chính, lấy chính trị làm gốc và chú ý đến đời sống vật chất và tinh thần của chiến sĩ. Làm theo lời chỉ dẫn này, lực lượng vũ trang nhân dân của chúng ta từ những tổ du kích, đội võ trang tuyên truyền phân tán, đã ngày càng lớn mạnh, chúng ta sẽ tiếp tục xây dựng quân đội của chúng ta thật lớn mạnh, làm công cụ sắc bén của Đảng và phục vụ nhân dân.
Cũng trong năm đó, đồng chí Hồ Chí Minh còn chỉ dẫn cho chúng ta xây dựng căn cứ địa tầng vùng, từng tỉnh và căn cứ địa Trung ương.
Thực hiện lời chỉ đẫn trên, chúng ta đã xây dựng nhiều căn cứ địa trong cả nước và đã trở thành vùng giải phóng bao gồm 213 đất đai. Chúng ta sẽ tiếp tục xây dựng và củng cố vùng giải phóng của chúng ta trở thành căn cứ địa vững chắc cho công cuộc giải phóng toàn quốc và làm chỗ dựa giúp cho nhân dân các nước láng giềng tiến hành cách mạng.
Năm 1950, đồng chí Hồ Chí Minh lại chỉ dẫn chúng ta là phải đoàn kết tập hợp mọi dân tộc, mọi tầng lớp vào trong Mặt trận thống nhất trên cơ sở liên minh công nông. Thực hiện đường lối đúng đắn trên, chúng ta đã thành lập Mặt trận Itsala trước đây và Mặt trận Lào yêu nước ngày nay. Chúng ta đã đoàn kết các dân tộc, các tầng lớp và các lực lượng yêu nước, liên minh với lực lượng trung lập yêu nước. Chúng ta sẽ tiếp tục củng cổ và mở rộng Mặt trận dân tộc chống Mỹ, hình thành một lực lượng chính trị to lớn, bảo đảm cho thắng lợi trước mắt cũng như lâu dài của cách mạng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhắc nhở chúng ta là làm cách mạng thì phải dựa vào sức mình; củng cố và phát triển lực lượng của mình là chính; phải xây dựng và phát huy tinh thần tự lực cánh sinh, tinh thần độc lập, tự chủ và tự tin ở mình. Trong thời gian hòa hợp dân tộc, Đồng chí đã chỉ cho chúng ta thấy là vấn đề hoà hợp dân tộc ở lào chỉ là vấn đề sách lược; còn vấn đề bảo vệ, củng cố và phát triển lực lượng cách mạng là vấn đề chiến lược. Làm theo lời chỉ dẫn sáng suốt đó của đồng chí Hồ Chí Minh qua các lần hoà hợp lực lượng cách mạng Lào không những được duy trì mà còn phát triển lớn mạnh hơn. Chúng ta sẽ tiếp tục đề cao tinh thần tự lực cánh sinh, ra sức phát triển lực lượng chủ quan của cách mạng Lào, đó là nhân tố quyết định thắng lợi cuối cùng của cách mạng.
Cuối năng 1950, căn cứ vào sự lớn mạnh của cuộc đấu tranh cách mạng Lào, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ dẫn cho chúng ta là cần phải tổ chức một Đảng Mác - Lênin chân chính của Lào để lãnh đạo cách mạng Lào. Đảng phải có sự đoàn kết thống nhất về tư trang và hành động, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc vô điều kiện, tổ chức theo nguyên tắc tập trung dân chủ, làm việc tập thể, có kỷ luật sắt và tự giác. Đảng phải có đội ngũ cán bộ có phẩm chất đạo đức cách mạng và có đầy đủ khả năng, cán bộ phải là đầy tớ của dân. Thực hiện nguyên tắc trên đây, chúng ta đã thành lập Đảng Nhân dân Lào; mặc dù còn non trẻ nhưng trong mọi tình huống khó khăn phức tạp, Đảng ta đã lãnh đạo cách mạng Lào đạt được thắng lợi ngày càng to lớn, đội ngũ cán bộ của Đảng ta ngày càng phát triển và được tôi luyện trong lò lửa đấu tranh ác liệt. Chúng ta sẽ ra sức phát triển củng cố Đảng và đội ngũ cán bộ của Đảng ngày càng vững mạnh, nhất là ra sức bảo vệ và tăng cường đoàn kết nội bộ chặt chẽ hơn nữa để Đảng ta đủ khả năng làm tròn sứ mạng lịch sử mà Tổ quốc, nhân dân và giai cấp đã giao phó.
Những điều trên đây nói lên công lao vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh không những đối với đất nước Việt Nam, đối với phong trào cộng sản quốc tế, phong trào giải phóng dân tộc mà còn đối với Đảng ta, với nhân dân ta. Lịch sử cách mạng Lào mãi mãi ghi công ơn của đồng chí Hồ Chí Minh.
Đồng chí rất xứng đáng là nhà yêu nước vĩ đại, là lãnh tụ vĩ đại, vô cùng kính mến của giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam, là một nhà Mác xít - Lêninnít lỗi lạc, là một chiến sĩ kiên cường và sắc bén của phong trào cộng sản quốc tế, là bạn chiến đấu thân thiết của nhân dân Lào và của các dân tộc đang đấu tranh cho độc lập và tự do.
Việc Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần làm cho những người cộng sản và nhân dân Lào chúng tôi rất đau buồn. Đồng chí Hồ Chí Minh từ trần, đó là một tổn thất to lớn đối với Đảng lao động Việt Nam; phong trào cộng sản quốc tế đã mất đi một chiến sĩ cách mạng lão thành, thiên tài và giàu kinh nghiệm. Phong trào cách mạng lào và phong trào giải phóng dân tộc đã mất đi một người bạn chiến đấu thân thiết nhất của mình. Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần, chúng ta mất đi vị lãnh tụ vĩ đại vô cùng kính yêu.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vĩnh biệt chúng ta, nhưng sự nghiệp vĩ đại của Đồng chí nhất định sẽ được kế tục thắng lợi. Dưới sự lãnh đạo và xây dựng của Đồng chí trong thời gian qua, lực lượng cách mạng Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, là cơ sở vững chắc và là di sản quý báu cho Đảng và nhân dân Việt Nam trong việc tiếp tục sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Đồng chí.
Cách mạng Lào do Đảng ta lãnh đạo đang bước vào một giai đoạn mới. Tương quan lực lượng giữa ta và địch đang thay đổi ngày càng có lợi cho ta. Ta vẫn ở thế tấn công, địch rơi vào thế bị động phòng ngự và bị cô lập hơn bao giờ hết về chính trị. Nhưng chúng vẫn ngoan cố. Chúng sẽ dùng mọi thủ đoạn nham hiểm hòng cứu vãn những thất bại nặng nề của chúng, hạn chế thắng lợi của ta. Trước tình hình đó, để giành thắng lợi to lớn hơn nữa cho đất nước, Trung ương Đảng ta đã chỉ thị đẩy mạnh việc thi hành Nghị quyết 16 của Trung ương, kiên quyết tấn công địch một cách mạnh mẽ và liên tục, giành thắng lợi liên tiếp, phát huy cao độ nhân tố chủ quan của cách mạng lào. Chúng ta phải phấn đấu thực hiện chỉ thị đó thật tốt, đạt kết quả vượt mức. Chúng ta phải quyết tâm khắc phục các nhược điểm của mình, phải chống mọi tư tưởng lệch lạc, phải nêu cao tinh thần tấn công địch trên mọi mặt và trong mọi công tác, tinh thần đấu tranh chống Mỹ cứu nước triệt để, chống tư tưởng sợ chết, ỷ lại, không tin ở sức mình, ảo tưởng hoà bình, cầu an, chờ đợi.
Hôm nay, trong buổi lễ trọng thể này, để tỏ lòng thương tiếc và kính mến Chủ tịch Hồ Chí Minh để tiếp tục sự nghiệp vĩ đại của đồng chí Hồ Chí Minh, toàn thể những người cộng sản Lào chúng ta hứa sẽ học tập tư tưởng, tinh thần cách mạng triệt để, đạo đức tác phong cách mạng cao quý của đồng chí Hồ Chí Minh, chúng ta sẽ mãi mãi đoàn kết với Đảng lao động Việt Nam, thắt chặt mối quan hệ với cán bộ và bộ đội tình nguyện Việt Nam; triệt để nêu cao và phát huy vai trò tiên phong gương mẫu của mình trong mọi công tác của Đảng, kiên quyết lãnh đạo cách mạng Lào dũng cảm và sáng suốt đến thắng lợi hoàn toàn.
Đồng chí Hồ Chí Minh kính mến!
Trong giây phút này, với lòng xúc động thương tiếc và đau buồn vô hạn, chúng tôi xin chào vĩnh biệt Đồng chí lần cuối cùng.
Nguồn Lịch sử đảng. – 2008. – Số 9. – Tr. 51-54