Tháng 5 năm 1945, theo chỉ đạo của Xứ ủy, tổ chức Thanh niên Tiền phong được thành lập đầu tiên ở Sài Gòn do bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương làm thủ lĩnh. Trong một thời gian ngắn, tổ chức này đã phát triển rộng khắp trong các tỉnh Nam Bộ. Tại quận Xuân Lộc dưới sự lãnh đạo của các đồng chí đảng viên chỉ trong vòng hai tháng, tổ chức Thanh niên Tiền phong do ông Huỳnh Văn Huấn, công chức sở làm thủ lĩnh được xây dựng hầu hết ở các xã, vùng nông thôn trong quận và các đồn điền cao su (ở các đồn điền gọi là Thanh niên Tiền phong ban xí nghiệp), thu hút hàng ngàn công nhân, nông dân, trí thức tham gia. Các đồng chí Nguyễn Văn Lắm, Trần Văn Kiểu, Lê Vân Vận, Nguyễn Thành Danh, Nguyễn Văn Tạo, Lê Ưu, Điểu Xiển, Liễn, Xê... là những đảng viên Cộng sản đầu tiên ở quận Xuân Lộc trở thành những can bộ chủ chốt lãnh đạo Than niên Tiền phong các nơi trong quận.
Ở các đồn điền cao su, lực lượng Thanh niên Tiền phong ban xí nghiệp và lực lượng xung kích, tự vệ đeo băng đỏ tổ chức canh gác, giữ gìn trật tự, trị an trong công sở. Ủy ban tự quản của các đồn điền được thành lập để điều hành mọi hoạt động và chăm lo đời sống cho công nhân.
Ngày 25 tháng 8 năm 1945, Xứ ủy Nam Bộ phát lệnh khởi nghĩa. Tại quận Xuân Lộc, ủy ban khởi nghĩa động viên quần chúng tự võ trang, cùng lực lượng Thanh niên Tiền phong, dân quân tự vệ bao vây các công sở của địch. Ta vận động được một số cảnh sát, lính bảo an, hương dõng ngả theo cách mạng, giao nộp vũ khí cho quần chúng nhân dân, chính quyền cách mạng.
Tối ngày 27 tháng 8 năm 1945, trong không khí sục sôi cách mạng, các đồng chí đảng viên của chi bộ Xuân Lộc, các đồng chí lãnh dạo đội quân Thanh niên Tiền phong của quận đã tổ chức một cuộc họp thị trấn Xuân Lộc (một địa điểm gần cơ sở chính trị thị trấn hiện nay) để thành lập Ủy ban khởi nghĩa và bàn thống nhất kế hoạch khởi nghĩa cướp chính quyền trong toàn huyện.
Ngày 28 tháng 8 năm 1945, nhân dân quận Xuân Lộc đã nổi dậy khởi nghĩa cướp chính quyền. Trời còn mờ sương, đồng chí Huỳnh Công Tâm (Tư Ước) đã lãnh đạo lực lượng Thanh niên Tiền phong quận Xuân Lộc và một số mã tà tiến bộ làm nội ứng bên trong, bao vây đồn bảo an (còn gọi là đồn lính khố xanh, phòng thủ bản xứ). Đây là vị trí trọng yếu của chính quyền Nhật ở Xuân Lộc (đồn có khoảng 40 lính), trưởng đồn là một tên Pháp lai Việt). Lực lượng cách mạng hạ đồn nhanh chóng, tịch thu 26 khẩu súng các loại, hạ cờ Tam tài, treo cờ trắng làm hiệu để dinh quận trưởng. Đại diện cho chính quyền Nhật đã giao nộp toàn bộ hồ sơ, ấn mộc cho đồng chí Lê Văn Vận – phát xít Nhật ở Xuân Lộc bị giải tán. Trước khí thế sục sôi, áp đảo của lực lượng cách mạng, toàn bộ chính quyền của địch ở Xuân Lộc từ thị trấn đến nông thôn đều lo sợ, hoang mang, tự tan rã nhanh chóng. Chỉ trong buổi sáng ngày 28 tháng 8 năm 1945, nhân dân đã hoàn toàn làm chủ tất cả các cơ quan, công sở ở trung tâm quận lỵ Xuân Lộc.
Được tin cuộc khởi nghĩa ở thị trấn Xuân Lộc đã hoàn toàn thắng lợi, 2 giờ chiều ngày 28 tháng 8 năm 1945, hàng ngàn người tay giương cao cờ đỏ sao vàng, băng rôn, biểu ngữ, khẩu hiệu, vũ khí tự trang bị giáo mác, gậy gộc, tầm vông vạt nhọn, dao cạo mủ, cuốc thuổng, cung tên, chà gạt… từ nhiều hướng rầm rộ kéo về thị trấn Xuân Lộc mót tinh, biểu dương lực lượng. Tại lễ đài dựng ở chợ cũ Xuân Lộc, đồng chí Nguyễn Văn Lắm (Ba Nghệ) đại diện Ủy ban khởi nghĩa quận Xuân Lộc thông báo việc thành lập chính quyền dân chủ nhân dân và ra mắt Ủy ban cách mạng lâm thời quận Xuân Lộc.
Nguồn: Hỏi đáp về Biên Hòa – Đồng Nai / Phan Đình Dũng, Nguyễn Thanh Lợi. – Đồng Nai : Nxb. Đồng Nai, 2020. – Tr. 223-225